Geen "jongens en meisjes meer" - Over de taalgids in het Nederlandse onderwijs
Het Landelijke Aktie Komitee Scholieren (LAKS) heeft een taalgids gepubliceerd voor het onderwijs. Deze taalgids is bedoeld om bij te dragen aan inclusiviteit, gelijke kansen voor leerlingen en genderbewustzijn binnen het onderwijs. LAKS vraagt meer aandacht voor het taalgebruik in het onderwijs en voor de gevolgen die taal kan hebben. Zo wordt bijvoorbeeld aanbevolen dat leerkrachten leerlingen beter kunnen aanspreken met "goedemorgen allemaal", in plaats van "goedemorgen jongens en meisjes". Op deze manier wil men een einde maken aan het gebruik van ongewenste (bv. "witte en zwarte scholen") en onderscheidend taalgebruik in de klas (bv. "jongens en meisjes").
Tegenwoordig streeft men steeds vaker naar inclusief en neutraler taalgebruik in het onderwijs. Is dan nu de tijd gekomen om taal te veranderen voor een betere aansluiting bij onze huidige maatschappij?
Het LAKS is een Nederlandse organisatie voor en door leerlingen. Ze vinden taal heel belangrijk, en daarom maakt de organisatie een taalgids voor het onderwijs. Hierin staan tips beschreven over het taalgebruik in het onderwijsbeleid en in de klas. De organisatie benadrukt dat het belangrijk is om hierover na te denken. We moeten meer stilstaan bij hoe we praten over bepaalde onderwerpen en welke woorden we daarvoor gebruiken, omdat dit bepaalt hoe we naar de wereld kijken en daarover praten.
Deze taalgids heeft als doel om bij te dragen aan gelijke kansen voor leerlingen en aan genderbewustzijn binnen het onderwijs. De organisatie adviseert om minder onderscheid te maken tussen jongens en meisjes. Zo zou het onderverdelen van klasgroepen in jongens en meisjes voor ongemak kunnen zorgen bij leerlingen die zich bijvoorbeeld niet volledig man of vrouw voelen. Leerlingen kunnen zich hierdoor minder thuis voelen in de klas. Tegenwoordig zijn er meer verschillende genderidentiteiten dan alleen maar man en vrouw. We zouden hieraan meer moeten denken, want we zien dat in onze taal deze tweedeling tussen man en vrouw nog steeds aanwezig is. Dat zegt LAKS in de taalgids.
We merken dat sommige woorden een negatieve connotatie hebben. Vandaar dat het LAKS begrippen, zoals "achterstandsscholen", "op- en afstromen" en "hoog- en laagopgeleiden", wil vermijden omdat ze kansenongelijkheid zouden verhogen. Daarnaast doet het lijken alsof de ene opleiding beter is dan de andere. Er is ook een advies voor leerlingen met een beperking. Voor hen wordt aangeraden om "leerlingen met een handicap" te zeggen in plaats van "gehandicapte leerling", zodat de beperking niet als kenmerk van de persoon wordt gezien.
Geen "verboden woorden"
Het is belangrijk om te weten dat de lijst niet bedoeld is als een lijst met verboden woorden. Ze willen aantonen met deze taalgids dat taal dynamisch is. Men geeft tips en suggesties om een gesprek over taal te starten. Het LAKS staat open voor aanvullingen en aanpassingen, want zij roepen op tot het voeren van gesprekken over taal. De leerlingen worden uitgenodigd om aanvullingen en aanpassingen door te sturen zodat de organisatie de lijst kan blijven bijwerken. Zo blijft de taalgids in ontwikkeling. Ook voor leerkrachten is het belangrijk om hierover in gesprek te gaan met hun leerlingen. Leerkrachten kunnen praten over hoe leerlingen willen aangesproken worden en hoe men rekening kan houden met de diversiteit van de klas.
Ondertussen zorgt de taalgids voor heel wat ophef en zelfs tot doodsbedreigingen. Woorden, zoals 'taalpolitie' en 'wokegedram' doen de ronde. De mensen vinden ook dat het onderwijs wel grotere problemen heeft dan correct taalgebruik tijdens de les. Er is sprake van overdrijving.
Mijn visie:
Ik vind dat dit artikel gelinkt kan worden aan de vakken "algemene didactiek" en "klasmanagement" , omdat we hier ook gesproken wordt over de diversiteit binnen een klas en aanpassing aan leerlingen met specifieke noden of voorkeuren. Het heeft te maken met de beginsituatie van een leerling. Het is noodzakelijk om hierbij stil te staan. Welke noden, voorkeuren heeft een bepaalde leerling? Hoe wil een leerling aangesproken worden? Ik denk dat we dit als leerkracht vaak veralgemenen voor iedereen en gewoon uitgaan van de algemene aannames. Het lijkt mij een goed initiatief om hierover in gesprek te gaan.
Naar mijn mening kan een taalgids voor inclusiever en neutraler onderwijs nuttig zijn om ervoor te zorgen dat het taalgebruik op scholen inclusief is en je geen leerlingen gaat uitsluiten. Op deze manier kan er een veiligere en meer inclusieve leeromgeving voor alle studenten gecreëerd worden, ongeacht hun genderidentiteit of achtergrond. Hierdoor zullen stereotyperingen en vooroordelen ook afnemen. Uiteindelijk kan het bijdragen aan een rechtvaardige en gelijke behandeling voor alle leerlingen.
De woorden, zoals "hoog- en laag opgeleiden", "op- en afstromen" en "achterstandsleerlingen", zitten nog steeds ingebakken in ons onderwijs naar mijn mening. Ik hoor deze begrippen nog af en toe vallen in de leraarskamer van mijn stageschool. Met de vernieuwing van het onderwijs probeert men wel de leerlingen als gelijkwaardig te beschouwen en de kloof te verminderen tussen de hoog- en laag opgeleiden. De verdeling in ASO, TSO, KSO en BSO is er niet meer. Bij de leerlingen en ouders zit nog wel vaak de neiging om in een zo hoog mogelijke richting te starten. Nadien volgt, in sommige gevallen, het welgekende watervalsyndroom. Ouders willen hun leerlingen zo hoog mogelijk laten starten, maar uiteindelijk is de richting te zwaar en moet de leerling "afstromen", ofwel "afzakken". Deze woorden moeten vermeden worden, omdat ze een negatieve connotatie hebben. We moeten zeker nadenken over hoe een bepaald woord overkomt bij de leerling. Een woord met een negatieve bijklank kan heel demotiverend overkomen naar een leerling toe.
Natuurlijk zijn er ook critici van mening dat een taalgids de vrijheid van meningsuiting kan beperken en tot onnodige veranderingen in het taalgebruik kan leiden. Het doel van de taalgids is niet om de vrijheid van meningsuiting te beperken, maar om het taalgebruik op scholen meer inclusief en respectvol te maken voor alle studenten.
Of dit de grootste zorg is binnen het onderwijs? Nee, zeker niet, maar ik vind het welzijn van leerlingen wel belangrijk. We zouden misschien meer moeten afvragen hoe iemand aangesproken wil worden. Zo tonen we respect voor hun identiteit en voorkeuren. Door rekening te houden met de voorkeuren van anderen, kunnen we ook bijdragen aan een respectvolle en inclusieve leeromgeving.
Tot nu toe heb ik nog geen ervaringen met iemand die niet wil aangesproken worden met de eigen naam, maar met "hen", "hun" of "het". Ik ben het ook niet gewoon om iemand op deze manier aan te spreken, dus ik zal daar zeker aan moeten wennen.
Ik ben wel benieuwd naar wat jouw mening is over de invoering van deze taalgids? Wat vind je goed en wat minder? Vind je het echt nodig? Op welke manier zou jij rekening houden met de voorkeuren van leerlingen rond bijvoorbeeld aanspreking?
Bronnen:
De Brabanter, F. (2023, 12 april). Nederlandse scholierenkoepel geeft taaltips voor meer gelijkheid in het onderwijs: geen “jongens en meisjes” meer. vrtnws.be. Geraadpleegd op 13 april 2023, van https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2023/04/12/taaladvies-nederland-onderwijs/
Van der Aa, E. (2023, 12 april). Storm van kritiek op gids met ongewenste termen in het onderwijs: ‘taalpolitie’ en ‘wokegedram’. AD.nl. Geraadpleegd op 13 april 2023, van https://www.ad.nl/binnenland/storm-van-kritiek-op-gids-met-ongewenste-termen-in-het-onderwijs-taalpolitie-en-wokegedram~a274fbf2/
Comments