Vliegen zonder vleugels - Gerda Van Erkel

Een mooi geschreven, inhoudelijk waardevol boek

---

Vliegen zonder vleugels is een jeugdboek over een gezinsdrama waaruit een zwaar familiegeheim voortvloeit. Het hoofdpersonage gaat op zoek naar wat de drijfveer was van een opmerkelijke moord. Wat waren de redenen? Was het uit haat, wanhoop, of toch nog iets anders? Je komt het allemaal te weten tijdens dit leesavontuur.

De geschiedenis van de schrijfster

Schrijfster Gerda Van Erkel

Gerda Van Erkel is een Vlaamse schrijfster van jeugdboeken en romans voor volwassenen. Voordien schreef ze hoofdzakelijk voor kleuters, maar zij maakte snel de overstap naar een ouder publiek, namelijk tieners en volwassenen. Haar eerste roman voor volwassenen was Buiten de regen (1984). Als jeugdauteur debuteerde zij een jaar later met de historische roman Tussen twee oevers. Met Zes maal één is zeven kwam haar echte doorbraak in 1993. Adolescenten zijn haar favoriete doelgroep. Haar boeken worden gekenmerkt door de zoektocht van jongeren naar hun identiteit. Ze buigt tegenslagen van jongeren telkens om tot groeikansen. Daarom komt er vooral hoop en liefde naar voren in haar boeken. Daarnaast komen er ook vaker maatschappelijke en actuele aspecten aan bod. Dat merk je zeker in Vliegen zonder vleugels, het boek waarover ik jou graag meer vertel.

Het verhaal in een notendop

Manthe (de ik-persoon), die woont bij haar grootouders, komt vlak voor haar 18de verjaardag meer te weten over de dood van haar ouders. Haar grootouders vinden dat ze nu oud genoeg is geworden om de echte waarheid te horen over het grote schandaal dat zich ondertussen al 11 jaar geleden heeft voorgedaan. Haar ouders en haar oudere zus Emma zijn namelijk 11 jaar geleden omgekomen bij een auto-ongeval, of dat werd haar toch wijsgemaakt. Maar niets is minder waar, want zij zijn namelijk vermoord bij een schietpartij. De dader is haar oudere broer Tibo.

In een kaft, gekregen van haar grootouders, kan ze alle krantenartikels terugvinden die geschreven zijn over het proces van de moord. Het is duidelijk dat de grootouders niets meer met Tibo te maken willen hebben, want de haat bij hen is te groot. 11 jaar lang dacht Manthe steeds dat haar broer in het buitenland zat, terwijl hij al die tijd al vastzat in de gevangenis. Heel de tijd werd ze bedrogen door haar grootouders voor haar eigen veiligheid tot plots die waarheid aan het licht komt. Manthe is helemaal geschokt, en wil er met niemand over praten. Het grote geheim mag niet uitkomen. Gelukkig heeft ze haar goede vriend Arne, waarmee ze een relatie heeft. Ondertussen zit ze met grote dilemma's waar ze maar geen antwoorden op kan vinden. Wat moet ze nu doen? Waarom heeft Tibo het gedaan? Zal zij ooit op zoek willen gaan naar haar broer? Durft Manthe haar broer te zien na deze gebeurtenis? Zal Manthe ooit de antwoorden krijgen op al haar onduidelijkheden?

Mijn mening over dit boek

Met heel veel nieuwsgierigheid ben ik begonnen aan dit boek. Het sprak mij enorm aan omwille van de cover en de korte samenvatting. Op de cover zie je een vogelkooi, die verwijst naar de gevangenis waarin Tibo opgesloten zit. Hij hoopt ooit terug vrij te zijn, zo vrij als een vogel, in de zin van: zichzelf kunnen en mogen zijn, ook al gaat dit in tegen de verwachtingen van zijn ouders.

Thema's, zoals homoseksualiteit, worden in het verhaal besproken. Hierover kwam ik een mooie verwijzing tegen:

"Het is moeilijk om nog mee te kunnen in deze tijd. Het verandert te snel allemaal. Het maakt ons bang, Manthe, waar de wereld naartoe gaat." (p.179, Van Erkel Gerda (2008))

Ik vond dit heel herkenbaar, omdat er nog steeds mensen zijn die zwart-wit denken en geen tussenpoortjes vinden. Het is nog altijd actueel en kan gelinkt worden aan de huidige maatschappij, waarin er onder andere nog steeds een taboe bestaat rond homoseksualiteit, en in het algemeen over de LGBTQIA+ - beweging. Om deze reden is het boek interessant om te lezen, omdat dit kan leiden tot een klasgesprek waarin iedere leerling zijn/haar mening hierover kan uiten. Het boek kan gezien worden als een goede inleiding bij het onderwerp om het nadien in de klas te bespreken.

Daarnaast zijn er nog zoveel andere zaken die snel veranderen in deze wereld. Ik denk bijvoorbeeld aan de digitalisering. Dit maakt de oudere generaties bang, omdat zij vaak niet mee zijn met deze vernieuwingen en zich ook afvragen waar de wereld naartoe gaat met al die digitale tools en mogelijkheden. Zij hebben moeite om mee te kunnen in deze moderne tijd.

Het boek kan naar mijn mening op een leeslijst geplaatst worden voor leerlingen, omdat er (zoals eerder aangehaald) nog steeds actuele linken aanwezig zijn die bij de jeugd soms nog moeilijk bespreekbaar zijn. Het gaat bijvoorbeeld over de zoektocht naar je eigen identiteit. Daarom kan dit boek aantrekkelijk zijn voor adolescenten, want zij zitten in de puberteit ook vaak te worstelen met hun identiteit. Dit boek kan verhelderend werken voor hen om dieper na te denken hierover en om tot inzichten te komen. Het is een lichte overschakeling naar de volwassenenliteratuur. Dit merk je hoofdzakelijk aan de serieuze thema's (o.a. homoseksualiteit en geweld) die in het boek aanwezig zijn.

Tijdens het lezen kom je af en toe een sterretje (*) tegen bij bepaalde begrippen. Dit verwijst naar een woordverklaring. Het verhaal bevat namelijk enkele woorden die jongeren vaak niet zullen begrijpen, zoals planton (=gevangenisbewaarder die zorgt voor het begeleiden van bezoekers. (p. 83)). Telkens zal je onderaan de pagina de woordverklaring terugvinden. Er is dus taalondersteuning aanwezig in het boek, wat ik wel een sterk pluspunt vind. Het woord wordt ook meteen in een context aangeboden. Op deze manier werk je nog sterker aan een rijkere woordenschat. Je komt meteen de betekenis van sommige moeilijke woorden te weten, maar natuurlijk zullen er nog onduidelijke begrippen zijn die geen verklaring krijgen. Het zijn niet alleen woordverklaringen die aan bod komen, want soms krijg je ook meer details over een bepaalde situatie.

Enkele voorbeelden:

"We moeten het liedje van Merlijn nog zingen..."*

* De vogel, van Tim Visterin. Een kleine jongen mag van Merlijn een wens doen en liever dan macht en rijkdom te kiezen, wil hij een vogel zijn. (p. 26).

"Ik vermoed dat er bij de portier een signaal* gaat als je erop drukt (...)

* Bij de portier komt zowel een lichtsignaal als een biepend geluid binnen, telkens als iemand op de groene bel buiten drukt, of op de kleine drukknopjes op de binnendeuren. (p.80)

Het boek heeft zeker voldaan aan mijn verwachtingen. Het was een meeslepend verhaal met een mooie boodschap van hoop en liefde. Het einde had ik niet meteen zien aankomen. Het is verrassend, onverwacht en hoopvol. Uiteraard zal je het boek zelf moeten lezen om erachter te komen!

Cover van het boek